مشخصات دستگاه محرك نما
- 1ـ ابعاد دستگاه: 285*245*530 ميليمتر
- 2ـ رنگ دستگاه: نقره اي
- 3ـ ولتاژ:220 ولت
- 4ـ كاربرد: آزمايشگاهي ـ كلينيكي
- 5ـ مدل PM-TA7871
6ـ شركت سازنده: پارس مدار آسيا
ظرفیت ادراک
هدف: ظرفیت ادراک عبارت است از تعداد واحدهای مجزایی که می توان بدون شمارش و بدون تکرار درک کرد. بدیهی است که ظرفیت ادراک، بر حسب ماهیت موادی که باید درک شود و بر حسب شیوه و زمان ارايه آن ها تغییر می کنند، اما همیشه در محدوده تقریباً معینی قرار می گیرد (بین 5 الی 8 عنصر). حدود ظرفیت به واحدهای مورد ادراک مربوط می گردد در این آزمایش نشان خواهیم داد که تعداد واحدهای درک شده، خواه به صورت حروف، خواه به صورت کلمات دوبخشی، تقریباً یکسان است.
برای اندازه گیری ظرفیت ادراک، اندازه گیری شمارش آنی محرک ها را واسطه قرار می دهند، زیرا حدود آن نزدیک به حدود ادراک است. پس در این حال می توان نشان داد که واحد مورد نظر یک واحد ادراکی است نه واحد فیزیکی. همچنین از نقطه هایی استفاده خواهد شد که پیکره ای را تشکیل نمی دهند و مجموعه نقطه هایی به کار خواهد رفت که واحدهای هندسی به وجود می آورند و با این ترتیب ثابت خواهد شد که شمارش عناصر، بیش از آن که به تعداد واحدهای فیزیکی (نقطه ها) بستگی داشته باشد، به تعداد واحدهای درک شده بستگی دارد.
ظرفیت ادراک را می توان در موردی که محرک ها به صورت هم زمان (بینایی) یا در موردي که به صورت متوالی (بینایی یا شنوایی) ارايه می گردد تعیین کرد.
آزمایش حاضر دو موقعیت شنوایی را، که نیازی به وسایل گران قیمت ندارند، ارايه می نماید، اما در قسمت تغییر شکل آزمایش، لازم است از دستگاه تاشیستوسکوپی که برای این کار اختصاص یافته است، استفاده شود.
وسایل آزمایش: برای قسمت اول ـ 5 لیست حروف بی صدا که هر لیست از سری های 3،4،5،...،10 حرفی تشکیل شده است. در انتخاب حروف باید دقت شود تا علايم معنی داری را تشکیل ندهند: مثلا «پ، ت، ت».
همچنین 5 سیاهه از کلمات رایج دو بخشی که طول آن ها با طول سیاهه حروف بی صدا برابر است (مثل: خانه، کودک، ذغال ...)
برای قسمت دوم: 80 عدد کارت سفید، به ابعاد یک کارت پستال. روی هر کارت مجموعه نقطه هایی را به قطر 3 میلی متر ترسیم می نمایند. با این ترتیب 10 دست کارت تهیه می شود که در هر دست، 8 کارت مختلف وجود دارد: یک کارت با 4 نقطه، یک کارت با 5 نقطه ... و بالاخره یک کارت با 11 نقطه، در ترسیم نقطه ها دقت به عمل می آید تا:
الف: همه سطح کارت را بپوشانند،
ب: گروه گروه نشوند (به تعداد مساوی تقسیم نگردند و اشکال هندسی به وجود نیاورند)،
چ: در 10 کارتی که به تعداد مساوی نقطه دارند، به صورت های مختلف توزیع گردند.
به علاوه، روی کارت های دیگری به اندازه ی کارت های قبلی می باشند، مجموعه نقطه هایی را تهیه می کنند. این نقطه ها به صورت مثلث های متساوی الاضلاع و مربع قرار می گیرند. در هر ضلع آن ها 3 یا 4 نقطه جای می گیرد و قطر هر نقطه 3 میلی متر می باشد. تصاویر حاصل باید جدا از یکدیگر قرار گیرد و پیکره های زیاد پیچیده ای را به وجود نیاورد. اما نباید به صورت مرتب چیده شود.
به علاوه، کارت دیگری را تهیه و روی آن 11 خانه ترسیم می کنند. اعداد 3، 4، 5، 6 ... تا 13 را بالای خانه ها می نویسند (تعداد خانه ها بیشتر از تعداد کارت های مربوط به آنهاست تا بدین وسیله برای آزمودنی نوعی آزادی برآورد داده شود و از دادن نشانه های مشخص اجتناب گردد). همچنین بهتر خواهد بودکه جعبه ای با 13 سوراخ تهیه شود، در زیر هر سوراخ خانه ای فراهم آید و اعداد 3 تا 13 به طور خوانا روی خانه ها نوشته شود.
شیوه آزمایش: قسمت اول، ظرفیت درک عناصر متوالی معنی دار (آزمایش فردی یا گروهی). آزماینده اولین لیست حرف را با صدای بلند و به طور شمرده می خواند. از سری سه حرفی که قبلا به کمک مثلاً یک زمان سنج پاندولی تمرین کند).
به محض آن که آزماینده سری سه حرفی را تمام می کند، آزمودنی (یا آزمودنی ها)، کلیه حروفی را که به خاطر می آورد روی کاغذ می نویسد، بعد کاغذ را تا می کند تا آنچه را که نوشته است، پنهان نگاه دارد.
آزماینده آنگاه سری 4 حرفی را می خواند. آزمودنی حروف به خاطر مانده را می نویسد و کاغذ را تا می کند تا آنچه را که نوشته است پنهان کند. این عمل را تا پیان سری یازده حرفی ادامه می یابد.
وقتی اولین لیست حروف تمام شد آزماینده اولین لیست کلمات را برمی دارد و با روش بالا اجرا می کند. بعد دومین لیست حروف و به دنبال آن دومین لیست کلمات را برمی دارد و همین طور ادامه می دهد تا 5 لیست به طور متناوب اجرا شود.
1- تعداد دفعاتی را که سری های سه حرفی، چهار حرفی ... بعد سری های سه کلمه ای، چهار کلمه ای ... به طور صحیح نوشته شده اند، بدون رعایت نظرم آن ها، محاسبه می نمایند. فراوانی موفقیت های کامل را بر حسب تعداد عناصر سری در جدولی وارد می کنند. ظرفیت ادراک به صورت موفقیت های کامل را بر حسب تعداد عناصر سری در جدولی وارد می کنند. ظرفیت ادراک به صورت آستانه مطرلق تعیین می گردد و برای مشخص کردن آن، ارزشی را انتخاب می کنند که در مورد آن 50% پاسخ ها به طور کامل صحیح باشند (در صورت امکان با روش درونیابی محاسبه می نمایند).
2- ظرفیت ادراک در مورد حروف و در مورد کلمات را با یکدیگر مقایسه می کنند.. بدون تردید سطح ادراک کلمات تا اندازه ای پایین تر خواهد بود. با وجود این ثابت خواهد شد که عامل اساسی، تعداد واحدها است (حروف یا کلمات)، زیرا کلماتی که بر حسب تعداد حروف، یا بهتر بگوییم بر حسب تعداد تک واژه ها ارزشیابی می شوند، ظرفیت ادراکی کاملا جداگانه ای را نشان می دهند.
قسمت دوم ـ ادراک تعداد ـ مجموعه 10 دست کارتی را که نقطه های جداگانه ای دارند مخلوط می کنند. آزمودنی کارت ها را در دست چپ طوری می گیرد که پشت آن ها (سطحی که فاقد نقطه است) به طرف بالا باشد. او کارت ها را یک به یک برمی گرداند، آن ها را نگاه می کند و بلافاصله دوباره برمی گرداند تا پشت آن ها رو به بالا باشد. آنگاه کارت را در خانه ای می گذارد که فکر می کند تعداد نقطه هایی که حدس زده است با شماره خانه تطبیق می کند. آزماینده باید مراقبت کند تا آزمودنی پس از نظر انداختن به کارت بلافاصله آن را برگرداند. در هیچ مورد نباید مجال شمردن نقطه ها به آزمودنی داده شود. در مورد هر یک از خانه ها، تعداد کارت های موجود در آن و تعداد نقطه های موجود در کارت ها را می شمارند.
این روش را در مورد کارت هایی که دارای مثلث هستند، بعد با کارت هایی که دارای مربع می باشند، انجام می دهند. بدین ترتیب که از آزمودنی ها می خواهند تا تعداد مثلث ها یا تعداد مربعات را هر چه سریعتر ارزشیابی کنند.
1- در مورد هر یک از تعداد نقطه ها و تعداد تصاویر، پاسخ های صحیح را محاسبه می نمایند و همچنین آستانه ادراک را تعیین می کنند (50% پاسخهای درست.) برای تعیین آستانه ادراک تعداد نقطه ها یا تصاویر را روی محور xها و درصد پاسخ های صحیح را روی محور yها قرار می دهند.
2- برای هر خانه میانگین نقطه های کارت های موجود در آن را به دست می آورند. همچنین توزیع کارت های موجود در هر خانه را تنظیم می نماید.
تغییر شکل آزمایش ـ اندازه گیری ظرفیت ادراک، زمانی که درک هم زمان محرک های بینایی مطرح است، بدون استفاده از دستگاه تاشیستوسکوپ امکان پذیر نیست.
تاشیستوسکوپ عبارت از دستگاهی است که یک ماده بینایی (تصاویر، کلمات، اعداد ...) را به مدت خیلی کوتاه ارايه می نماید. مدت ارايه شده معمولاً طوری انتخاب می شود که منجر به کشف بینایی نگردد، به عبارت دیگر، آزمودنی فقط بتواند یک دید بیندازد، مدت زمانی که طبق عادت ارايه می شود 1/0 ثانیه است. در این شرایط، بهترین نوع تاشیستوسکوپ آن است که:
الف. نقطه ای را در مرکز صفحه مورد ادراک ارايه نماید. آزمودنی با فرمان آزماینده، که یکی دو ثانیه قبل از ارايه صفحه صادر می شود توجه خود را به این نقطه جلب می کند.
ب. صفحه را با روشنایی متناسب با آنچه که آزمودنی قبلا سازگار شده است ارايه نماید تا از خیرگی چشم (صفحه بسیار روشن) یا از عدم احساس بینایی (صفحه بسیار تاریک) جلوگیری به عمل آید.
ج. صفحه تقریباً کوچکی، به اندازه زاویه دید، داشته باشد، زیرا تیزی بصری به سرعت از مرکز شبکیه به طرف پیرامون کاهش می یابد. در عمل می توان صفحه ای را به کار برد که منطق بر زاویه 6 یا 8 درجه ای بوده، بین 5 تا 6 سانتی متر قطر داشته باشد و در 50 سانتی متری قرار گیرد.
مجموعه این شرایط را فقط می توان به کمک بعضی از دستگاه ها فراهم آورد. انواع مدرن این دستگاه ها حتی زمان ارايه محرک را نیز تغییر می دهند.
برای انجام کارهای عملی می توان اقدام به تهیه دستگاه تاشیستوسکوپ نمود. بدین ترتیب که کافی است در جلو نورافکن پروژکتور یک دیافراگم عکاسی گذاشته شود.
اگر نور پروژکتور تا اندازه ای دورتر باشد (مثلا چند متر)، آزمودنی یا آزمودنی ها بین پرده و نورافکن قرار می گیرند. اگر نور نزدیکتر باشد، بهتر است از یک شیشه مات به عنوان پرده استفاده شود و این شیشه بین نور افکن و آزمودنی ها قرار گیرد.
برای تضمین نقطه توجه می توان روی پرده، قسمتی را که نور به آن می تابد داخل چهار چوب انداخت و از آزمودنی خواست تا به مرکز آن خیره شود. همچنین می توان در مرکز صفحه نقطه ای گذاشت و از آزمودنی خواست تا چشم خود را به آن بدوزد. این نقطه باید طوری باشد که با امواج نوری و سایه روشن هایی که توسط پروژکتور روی پرده منعکس می شوند، مخلوط نگردد.
برای اجتناب از خیره شدن چشم، آزمایش باید در اطاقی انجام گیرد که در آنجا تاریکی مطلق ایجاد نمی شود.
زمانی که آزمایش به وسیله یک تاشیستوسکوپ واقعی انجام می گیرد، مواد مورد استفاده طوری تهیه می شود که منطبق بر دستگاه باشند. بدین ترتیب که از کارت های نقاشی شده، یا کارت های چاپی و یا اسلاید استفاده می نمایند. با استفاده از مواد ساخته شده و با بکار بردن دستگاه تاشیستوسکوپ اندازه های زیر را به دست می آورند:
الف: ظرفیت ادراک حروف ـ روی یک صفحه بیضی یا دایره ای شکل، حروف را به طور تصادفی قرار می دهند. با این ترتیب صفحاتی تهیه می کنند که دارای دو حرف، سه حرف و ... می باشند. این سری از صفحات با نظم کاملاً تصادفی چندین بار پشت سر هم ارايه می شوند. ظرفیت ادراک مطابق روشی که قبلاً تشریح گردید، تعیین می شود.
ب: ظرفیت شمارش ـ صفحاتی را آماده می کنند. که دارای 3 نقطه، 4 نقطه و... می باشد. در تهیه این صفحات باید پیش بینی های قبلی را به کار برد. صفحات آماده شده را با نظم کاملاً تصادفی چندین بار پشت سر هم ارايه می دهند. آزمودنی پس از مشاهده هر صفحه، تعداد نقطه هایی را که تخمین می زند به طور شفاهی اعلام می نماید (اگر آزمایش گروهی باشد، آزمودنی ها تخمین های خود را کتباً می نویسند). آستانه ادراک آزمودنی طبق روشی که قبلاً تشریح گردیده، محاسبه می شود.
منبع: كتاب راهنماي عملي روانشناسي تجربي، تأليف پل فرس، ترجمه دكتر حمزه گنجي، چاپ پنجم
